Social Club Den Haag helpt jou bij al jouw ondernemersvragen
Telefonische helpdesk | tel: 085.004.53.74 | Bereikbaar van: 09:00 tot 17:00 |
info@socialclubdenhaag.nl | ||
Inloopspreekuur | The New Farm | Elke laatste donderdag van de maand van 10-12h |
Social Club Den Haag is er voor sociaal ondernemers
Het vergt bijzondere ondernemersvaardigheden om een goede balans te vinden tussen de maatschappelijke en commerciële doelstellingen van een sociale onderneming. De meeste sociale ondernemers zijn vanuit een ideaal hun onderneming gestart en worden in de verschillende fasen van de onderneming met specifieke uitdagingen geconfronteerd.
Ondersteuning voor ondernemers
Met persoonlijke ondersteuning en het organiseren van kennis en inspiratie bijeenkomsten willen we in het komende jaar de ondernemersvaardigheden en de weerbaarheid van startende en bestaande sociaal ondernemers versterken. Hiermee ondersteunen we deze ondernemers met uitdagingen van de nieuwe realiteit en voorkomen we voortijdige beëindiging van ondernemingen die een belangrijke bijdrage leveren aan de werkgelegenheid voor een kwetsbare groep.
Dennis, de werkgevers instrumentengids
Dennis is hét digitaal platform voor adviseurs van arbeidsmarktregio’s die in contact met (potentiële) werkgevers werken aan bemiddeling van werkzoekenden. Dennis geeft op een snelle en eenvoudige manier inzicht in relevante instrumenten voor werkgevers. Het combineert zowel de lokale en regionale instrumenten als de landelijke instrumenten van bijvoorbeeld het UWV. Daarnaast kun je heel eenvoudig de informatie versturen naar de werkgever.
Meer informatie over Dennis: https://instrumentengids-dennis.nl/
Voor meer informatie over ondersteuning bij ondernemersvragen kan je contact opnemen met onze helpdesk.
Algemene ondernemersvragen
Het schrijven van een overtuigend en concreet ondernemingsplan is essentieel voor het starten van een succesvolle onderneming. Door het schrijven van een ondernemingsplan maak je je idee concreet en denk je na over alle belangrijke zaken. Daarnaast is een goed ondernemingsplan nodig voor veel financieringsaanvragen. Aan de hand van het ondernemingsplan kunnen financierders zien hoe serieus jouw idee is en of het kans van slagen heeft.
Banken en investeerders nemen risico door te investeren in je onderneming. Je ondernemingsplan moet dus duidelijk laten zien welke kansen er in de markt liggen en hoe je onderneming deze gaat benutten. Het is dus belangrijk dat je zoveel mogelijk onzekerheden voor banken en investeerders wegneemt met je ondernemingsplan. Probeer zoveel mogelijk vragen goed onderbouwd te beantwoorden en wees duidelijk over vragen waar je nog geen antwoord op hebt. Hieronder vind je een beschrijving van de onderdelen die in een succesvol ondernemingsplan zitten:
1. Introductie en samenvatting
In de introductie en samenvatting schetst je kort een eerste beeld van je onderneming en vat je je plannen samen. Het is van belang om duidelijk te vermelden wat het doel is van je onderneming. Wat wil je bereiken met je onderneming en waarom? Benadruk daarnaast ook wat het verdienmodel is van de onderneming. Op welke manier hou je je onderneming financieël gezond en hoeveel klanten zijn er nodig om de onderneming winstgevend te maken? Hou dit deel kort en concreet zodat de hoofdlijnen van je plan op één A4’tje passen!
2. Informatie over jezelf
Banken en investeerders zijn vaak geïnteresseerd in de persoon die achter het idee van een onderneming zit. Zij kijken vooral naar hoeveel ervaring je al hebt met ondernemen en de branche waarin je een onderneming wil starten. Ook als je hiermee geen ervaring hebt zijn geldschieters benieuwd naar wat je drijft en wat je sterke en zwakke kanten zijn. Hoe ga je jezelf ontwikkelen tot een goede ondernemer? Hoe ga je om met zaken waarvan je minder verstand hebt? Gaat je deze zaken bijvoorbeeld zelf doen of laat je deze uitbesteden? Door te laten zien dat je hebt nagedacht over deze vragen en daar goed onderbouwde antwoorden op geeft kunnen geldschieters beter de risico’s inschatten die verbonden zijn aan het financieren van je onderneming.
3. Informatie over de onderneming en het product of de dienst die je gaat aanbieden
Één van de belangrijkste onderdelen van je ondernemingsplan is het verschaffen van informatie over de onderneming zelf en het product of de dienst die je wilt gaan leveren. Wat houdt het product of de dienst precies in en hoe onderscheidend zijn ze ten opzichte van de producten of diensten van concurrentie? Op welke doelgroep richt je je product of dienst? Welke behoefte vervul je met je product of dienst? Benadruk de toegevoegde waarde van je onderneming!
Naast deze punten is het van belang om concreet te beschrijven hoe je je plan gaat realiseren. Noem welke rechtsvorm je voor je bedrijf hebt gekozen en waarom. Beschrijf welke strategie je gaat volgen en welke voor- en nadelen hieraan zijn verbonden. Het is van belang dat het duidelijk wordt hoe je op deze manier geld gaat verdienen met je onderneming. Leg dus duidelijk uit wat uw verdienmodel is en wat je verwacht qua omzet, afzet, aantal opdrachten etc. Bekijk hiervoor ook het Business Model Canvas.
Als sociaal ondernemer staat het maatschappelijk doel van je onderneming natuurlijk voorop. Het is dan ook van belang om dit duidelijk te vermelden in het ondernemingsplan. Daar staat tegenover dat er een goede balans moet zijn tussen de maatschappelijke doelstelling en het vermogen om geld te verdienen. Deze balans is vooral voor banken belangrijk. Zij willen geen onnodig risico lopen omdat de maatschappelijke doelstelling ten koste gaat van het verdienmodel. Laat daarom duidelijk zien hoe deze twee doelstellingen goed verenigbaar zijn.
Daarnaast is het belangrijk te vermelden dat je als sociaal ondernemer gaat werken met personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit kan leiden tot meerkosten voor de ondernemer, maar geeft doorgaans ook recht op bepaalde subsidies. Neem deze twee factoren mee in het ondernemingsplan om een realistisch en compleet beeld te schetsen voor de financierders én voor jezelf.
4. Informatie over de markt
Als beginnende ondernemer is het belangrijk om de markt in kaart te brengen. Denk daarbij aan markt- en brancheonderzoek. Beschrijf welke recentelijke ontwikkelingen in de markt van belang zijn voor jou en hoe deze je onderneming positief or negatief kunnen beïnvloeden. Begin je bijvoorbeeld een koffiezaak in het centrum? Bekijk dan of er vraag is naar een nieuwe koffiezaak. Analyseer je doelgroep en onderzoek wat hun behoeftes zijn. Kijk naar concrete cijfers in je branche en neem deze mee in je ondernemingsplan. Bronnen voor deze cijfers zijn:
Het is ook belangrijk om de concurrentie te analyseren. Is de markt niet al verzadigd of kan je wellicht je onderneming dusdanig onderscheiden van de concurrentie dat dit geen probleem is? Het is dus goed om te kijken naar hoe de concurrentie opereert in deze markt.
Vind hier meer informatie over marktonderzoek en concurrentieanalyse.
5. Een marketingplan
Naast een product of dienst aanbieden moet je deze natuurlijk ook goed in de markt zetten. Als het gaat over een marketingplan dan wordt er vaak gesproken over de marketingmix, bestaande uit de vier P’s: product, prijs, plaats, en promotie. In de marketingmix analyseer je de meest relevante factoren die verbonden zijn aan het aanbieden van een product of dienst. Daarbij moet je aan de volgende factoren denken:
- Product: Bedenk hierbij hoe je product of dienst een oplossing kan bieden voor bestaande problemen. Hoe voorziet je product of dienst in de behoeften van uw doelgroep?
- Prijs: Welke prijs ga je hanteren? Een te hoge prijs kan er voor zorgen dat potentiële klanten naar de concurrentie gaan. Aan de andere kant kan een te lage prijs je in financiële problemen brengen doordat de prijs niet alle gemaakte kosten dekt. Het is van belang dat gemaakte kosten zoals transportkosten en verzekeringskosten terugkomen in de prijs van het product. Lees meer over prijsbepaling.
- Plaats: Het is ook van belang om goed na te denk over hoe je je producten naar de klant brengt; welke distributiekanalen ga je gebruiken? Heb je alleen een webshop of ook een fysieke onderneming? Consumenten willen graag producten aanschaffen op een manier die zo min mogelijk moeite kost.
- Promotie: Het is natuurlijk belangrijk om te bedenken hoe je je product of dienst bekend gaat maken bij het grote publiek. Ga je online of offline adverteren of beide? Op welke punten van je product of dienst ga je de nadruk leggen in de advertenties?
6. Een financieel plan
Een stevig financieel plan is een ander belangrijk element van het ondernemingsplan. Het financieel plan geeft de verwachte financiële kant van je onderneming weer. Denk hierbij aan de verwachte investeringen die gedaan moeten worden, maandelijkse lasten, kasstromen etc.
Een goed financieel plan bevat tenminste de volgende elementen:
- Investeringsbegroting: deze geeft weer welke investeringen er gedaan moeten worden en hoeveel deze kosten. Het gaat hier alleen om de investeringen die noodzakelijk zijn om je onderneming op te starten. Op deze manier breng je in kaart welk geldbedrag je minimaal nodig hebt. Voor meer informatie over de investeringsbegroting kan je terecht op de website van de KVK, het ondernemersplein en ikgastarten.nl
- Financieringsbegroting: deze geeft weer hoe je de genoemde investeringen gaat bekostigen. Dit kan bestaan uit eigen vermogen (geld dat je zelf investeert) of vreemd vermogen (investeringen en bankleningen). Voor meer informatie over de financieringsbegroting kan je terecht op de website van de KVK, het ondernemersplein en ikgastarten.nl
- Exploitatiebegroting: deze geeft weer wat de verwachte omzet en kosten zullen zijn. Als alle kosten (personeelskosten, inkoopkosten etc.) van de omzet zijn afgetrokken kun je zien of de onderneming wel of niet winstgevend zal zijn volgens de verwachtingen. Voor meer informatie over de exploitatiebegroting kun je terecht op de website van de KVK, het ondernemersplein en ikgastarten.nl
- Liquiditeitsbegroting: deze geeft weer hoeveel geld je maandelijks ontvangt en uitgeeft. Het gaat hier dus niet om kosten en opbrengsten, maar over hoeveel geld je daadwerkelijk in kas hebt. Op basis van de liquiditeitsbegroting kan je bijvoorbeeld zien in welke periodes het verstandig is om investeringen te doen. Voor meer informatie over de liquiditeitsbegroting kun je terecht op de website van de KVK, het ondernemersplein en ikgastarten.nl
Qredits biedt excel sjablonen aan voor de verschillende begrotingen.
7. Informatie over juridische zaken
Naast bovengenoemde zaken is het ook van belang om te omschrijven met welke juridische zaken je onderneming mogelijk te maken krijgt. Zo kun je bijvoorbeeld vermelden welke vergunningen van belang zijn voor je onderneming. Ook kun je de verzekeringen noemen die je hebt afgesloten voor je onderneming.
Voorbeeld ondernemingsplannen
Ikgastarten.nl biedt per branche een voorbeeld ondernemingsplan.
Coaching
Gezien het feit dat het ondernemingsplan de basis is van elke financieringsaanvraag, is het belangrijk dat deze goed in elkaar steekt. Je kunt er voor kiezen om hier hulp bij te vragen. Qredits biedt verschillende coachingstrajecten waaronder een traject specifiek gericht op het leveren van begeleiding bij het schrijven van je ondernemingsplan.
Informatie voor sociaal ondernemers
Erkende sociaal ondernemers voldoen aan de eisen zoals gesteld in artikel 2.82 in de Aanbestedingswet. Dit betekent onder andere dat tenminste 30% van de werknemers in het bedrijf een afstand tot de arbeidsmarkt heeft.
U kunt op 2 manieren aantonen dat u voldoet aan de eisen:
- U overlegt een accountantsverklaring waarin de accountant verklaart dat u voldoet aan de eisen in artikel 2.82, en dat het voor gemeenten mogelijk is om in het kader van dit artikel aanbestedingen aan u voor te behouden.
- U overlegt een PSO30+ certificaat. Hiermee toont u aan te voldoen aan de criteria van artikel 2.82.
Lijst met erkende sociale ondernemingen in Den Haag
Om van start te gaan met sociaal ondernemen hoef je je alleen maar in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Daarmee wordt gelijk je inschrijving bij de belastingdienst geregeld en ontvang je een btw-nummer.
De Code Sociale Ondernemingen is principle-based en gebaseerd op
de Europese definitie van sociaal ondernemerschap. Met één grondslag –
impact first – en vijf principes schept de Code een kader waarbinnen
ondernemingen zich kunnen blijven ontwikkelen. De principes gaan over het
borgen van de missie, betrekken van stakeholders en meten van impact,
evenwichtig financieel beleid, actief meedoen aan de Code en maximale
transparantie. De toelating is een zorgvuldig proces waarin een externe
beoordelaar de onderneming toetst op de instap criteria per principe.
Daarnaast vindt er tweejaarlijks een peer review plaats met twee collega-
ondernemers, om gezamenlijk leren en ontwikkelen mogelijk te maken.
De Code is toepasbaar op alle soorten impact missies, zoals bijvoorbeeld
circulaire economie, sociale cohesie, fairchain en arbeidsparticipatie.
Wat beoogt de Code?
De Code heeft drie doelstellingen:
1) om het veld van sociaal ondernemen naar het volgende niveau te tillen.
2) de Code wil een definitie van sociaal ondernemen geven die breed wordt
gedragen door alle stakeholders en de bevordering van het veld vereenvoudigd.
3) de Code biedt een handvat voor startende sociale ondernemingen maar geeft
ook ontwikkelperspectief aan de koplopers van het veld.
Wat vraagt de Code van ondernemingen?
Deelnemende ondernemingen halen minstens 50% van hun inkomsten uit
verkoop van producten of diensten. Daarnaast zijn de ondernemingen impact
first, oftewel hun primaire doel is het maken van maatschappelijke impact.
Het maatschappelijke doel wordt vertaald in een missie, visie en strategie
(bijv een Theory of Change) en vertaald naar een impact rapport. De
onderneming heeft haar meest relevante stakeholders in kaart gebracht en
voert de dialoog met hen. De uitkomsten hiervan worden opgenomen in het
jaarverslag. De onderneming formuleert een afgewogen financieel beleid
waardoor de sociale impact wordt geborgd en waarin o.a. een evenwichtig
beloningsbeleid is opgenomen. Ten slotte is de onderneming maximaal
transparant en is o.a. inzichtelijk hoe de onderneming is gefinancierd en wie
de aandeelhouders zijn.
Niveaus van deelname aan de Code
Ondernemingen die aantoonbaar impact first zijn maar niet aan de
instapvereisten voldoen kunnen zich voor twee jaar registreren als aspirant
deelnemer. Ondernemingen die zowel impact first zijn en ook aan de instap
criteria per principe voldoen kunnen volwaardig deelnemen aan de Code en
worden opgenomen in het Register.
Bij het beoordelen van impact first onderscheidt de Code verschillende
impactgebieden. Ondernemingen die als maatschappelijke missie het
verhogen van arbeidsparticipatie van een kwetsbare doelgroep hebben,
kunnen deelnemen aan de Code wanneer bij deze ondernemingen minimaal
30% van het personeel in loondienst bestaat uit personen met een afstand tot
de arbeidsmarkt. Sociale ondernemingen kunnen dit in ieder geval aantonen
met PSO 30+ ABW certificaat.
De Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO) van TNO maakt sinds
2012 zichtbaar wat een organisatie bijdraagt aan de arbeidsparticipatie van
kwetsbare groepen. De PSO is een landelijk wetenschappelijk onderbouwd
meetinstrument en keurmerk dat objectief bepaalt in welke mate een
organisatie een sociale werkgever is (gericht op arbeidsparticipatie). PSO-
gecertificeerde organisaties bieden mensen met een afstand tot de
arbeidsmarkt kansen op werk en ontwikkeling in de eigen organisatie. De PSO
erkent verschillende stadia: van inclusief ondernemen tot sociaal
ondernemen (gericht op arbeidsparticipatie). Ze werken bij voorkeur samen
met organisaties die dit ook aantoonbaar doen. Zo draagt de hele keten bij
aan het creëren van meer kansen voor mensen met een kwetsbare
arbeidsmarktpositie. Het PSO-keurmerk maakt dit meetbaar en vergelijkt
deze prestatie met andere organisaties binnen dezelfde grootteklasse o.b.v.
het landelijk gemiddelde. Hierbij wordt ook gemeten of de inzet van deze
mensen op een kwalitatief goede manier gebeurt. De kwantitatieve normen
van de PSO zijn gebaseerd op landelijke representatieve cijfers uit de
Werkgevers Enquête Arbeid (WEA) van TNO en worden om de twee jaar
geactualiseerd. Voor het behalen van een PSO-certificaat wordt de opgave
zorgvuldig gecontroleerd door onafhankelijke certificerende instellingen.
Deze instellingen zijn geaccrediteerd bij de Raad van Accreditatie voor
diverse schema’s. Landelijk wordt de PSO gezien als instrument waarmee de
opdrachtnemer kan aantonen aan de Social return verplichting te voldoen.
Meer dan 986 organisaties zijn PSO-gecertificeerd. De PSO wordt jaarlijks,
onder regie van TNO, doorontwikkeld door een commissie van deskundigen,
raad van advies en een klantenraad.
Niveaus van de PSO-Prestatieladder
Het PSO-keurmerk kent vier prestatieniveaus: de Aspirant-status, Trede 1,
Trede 2 en Trede 3. Organisaties die de intentie hebben om socialer te
ondernemen kunnen een Aspirant-status behalen om aantoonbaar te starten
met socialer ondernemen. Trede 1 staat voor een bovengemiddelde prestatie.
Het idee achter de Trede-benadering is dat organisaties kunnen groeien op
de PSO-Prestatieladder door op een duurzame wijze meer werkgelegenheid
te bieden aan kwetsbare groepen in onze samenleving.
De PSO 30+ ABW Certificering:
Daarnaast hebben PSO-Nederland, Social Enterprise NL, Cedris, TNO en
VEBEGO het PSO 30+ ABW certificaat ontwikkeld. Het PSO 30+ Certificaat sluit
aan bij de nieuwe Aanbestedingswet die op 1 juli 2016 van kracht is
geworden. De wet maakt het mogelijk voor publieke opdrachtgevers om
opdrachten voor te behouden aan organisaties waarvan minimaal 30% van het
personeel in dienst bestaat uit personen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Het PSO 30+ Certificaat maakt voor opdrachtgevers zichtbaar welke
organisaties aantoonbaar aan de criteria van artikel 2.82 Aw voldoen.
Publieke opdrachtgevers kunnen, middels dit artikel, aanbestedingen
voorbehouden aan sociale ondernemingen, programma’s en SW-bedrijven.
Om een PSO 30+ ABW te kunnen behalen dient eerst een Trede 3 te zijn
behaald, het 30+ certificaat is dan ook een specifieke uitlezing uit Trede 3.
Sociaal ondernemers maken maatschappelijke impact. Zij halen het overgrote deel van hun inkomsten uit de markt, en maken maatschappelijke impact door hiermee banen te creëren voor mensen die anders langs de kant blijven staan.
Veel sociaal ondernemers laten al zien dat een maatschappelijke missie prima hand in hand gaat met economische doelstellingen.
Niet al het personeel in een sociale onderneming hoeft een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt te hebben. Sommige ondernemers kiezen voor een combinatie.
Hoewel het maatschappelijke doel belangrijker is dan het maken van winst is het belangrijk dat sociale ondernemingen een gezond toekomstperspectief hebben. Dit betekent dat de ondernemingen zelfredzaam zijn en hun primaire inkomstenbron uit commerciële activiteiten komt.
Sociale ondernemingen zijn niet geheel afhankelijk van subsidies maar kunnen op eigen benen staan. De onderneming is gebaseerd op een gezond verdienmodel. Daarbij kan de behaalde winst opnieuw geïnvesteerd worden om het maatschappelijke doel van de onderneming verder te realiseren: het maken van impact.
Als je een goed idee hebt dan wil je natuurlijk zo snel mogelijk starten met je sociale onderneming. Er zijn meerdere zaken waar je als startende ondernemer rekening mee moet houden. Om alles overzichtelijk te houden hebben we een stappenplan geschreven met de stappen die je kunt volgen om jouw idee tot een succes te maken.
1. Ben ik geschikt als ondernemer?
Als je een passie hebt voor een bepaalde zaak en daarom een onderneming wil starten kan ondernemen op het eerste gezicht een makkelijke en leuke uitdaging lijken. Toch komt er veel bij kijken. De hoeveelheid taken die op je afkomt als ondernemer kan overweldigend zijn. Denk bijvoorbeeld aan het bijhouden van de administratie, klanten zoeken, de voorraad bijhouden, enzovoort. Het is daarom goed om als ondernemer over bepaalde kwaliteiten en eigenschappen te beschikken. Denk hier niet te licht over. Ondernemen kan veel voldoening geven, maar kan ook zeer zwaar zijn. Om uit te vinden wat jouw sterke en zwakke punten zijn als het gaat om ondernemen kun je de krachtmeting van de Kamer van Koophandel invullen of de ondernemerstest van Qredits.
2. Hoe werk ik mijn idee uit?
Nadat je jouw sterke en zwakke punten heb vastgesteld is het belangrijk dat je het idee gaat uitwerken. Je gaat nadenken over het door jouw onderneming aan te bieden product of de dienst en je maakt je idee concreet. Zo zul je je bijvoorbeeld moeten afvragen wie je klanten zullen zijn en waarom zij voor jouw onderneming kiezen in plaats van de concurrentie. Dit schrijf je vervolgens op in je ondernemingsplan. Dit plan bevat alle relevante informatie over je onderneming. Het schrijven van een goed ondernemingsplan is essentieel voor je succes. Het helpt je je ideeën concreet te maken en zorgt ervoor dat je nadenkt over alle belangrijke zaken. Daarnaast is een goed ondernemingsplan nodig voor veel financieringsaanvragen. Aan de hand van het ondernemingsplan kunnen financierders zien hoe serieus jouw idee is en of het kans van slagen heeft.
3. Hoe maak ik een financieel plan?
Een belangrijk deel van het ondernemingsplan is het financieel plan. In dit plan werk je de financiële kant van je onderneming uit. Dit houdt bijvoorbeeld in dat je vaststelt hoeveel geld je nodig hebt om je onderneming te starten en hoeveel producten je moet verkopen om winst te maken. Zo maak je voor jezelf (en voor financierders) inzichtelijk of jouw onderneming rendabel zal zijn.
4. Welke rechtsvorm moet ik kiezen?
Het kiezen van de juiste rechtsvorm is een belangrijk zaak als je een onderneming start. Elke rechtsvorm heeft zijn voor- en nadelen. Zo zijn er rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid en rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid. Bij een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid ben je met je privévermogen aansprakelijk voor de schulden van je bedrijf. Het kiezen van de rechtsvorm bepaalt ook welke vormen van financiering je kunt aantrekken. Een ondernemer kan kiezen uit de volgende rechtsvormen:
Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid:
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid:
- Besloten vennootschap (bv)
- Naamloze vennootschap (nv)
- Coöperatie en onderlinge waarbogmaarschappij
- Stichting
- Vereniging
Speciaal voor sociaal ondernemers heeft CMS een wegwijzer ontwikkeld die adviseert over welke rechtsvorm het beste bij jouw sociale onderneming past.
5. Waar moet ik me allemaal inschrijven?
Voordat je officieel kan beginnen met je onderneming hoef je je alleen nog maar in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Daarmee wordt gelijk je inschrijving bij de belastingdienst geregeld en ontvang je een btw-nummer.
6. Welke vergunningen moet ik aanvragen?
Als je een onderneming in Den Haag start is het mogelijk, afhankelijk van het type onderneming, dat je een vergunning nodig hebt. Het aanvragen van vergunningen is zeer belangrijk. Zonder de juiste vergunningen kan je niet starten met je onderneming. Bezoek de pagina over vergunningen voor meer informatie. Het ondernemersportaal van de gemeente Den Haag helpt je kosteloos op weg met informatie over vergunningen en procedures van de gemeente.
7. Welke andere zaken moet ik regelen?
Je hebt voorgaande stappen doorlopen en een duidelijk ondernemingsplan geschreven. Nu kun je aan de slag met het daadwerkelijk vorm geven van je onderneming. De volgende zaken moeten worden geregeld:
- Coaching: Als startende ondernemer is het mogelijk (en wellicht verstandig) om een coaching-traject te volgen. In een coaching-traject wordt een individuele coach aan je toegewezen die je op maat gemaakt advies kan geven over alle aspecten die met ondernemen te maken hebben. Ook kun je coaching aanvragen voor specifieke aspecten zoals het schrijven van een ondernemingsplan. Met behulp van deze coachingstrajecten vergroot je de kans dat jouw ideeën succesvol worden gerealiseerd.
- Financiering: Om je onderneming te starten heb je startkapitaal nodig. Het is onwaarschijnlijk dat je eigen spaargeld toereikend is. Gelukkig zijn er verschillende vormen van financiering waarmee jij je onderneming kan starten.
- Huisvesting: Afhankelijk van wat voor soort onderneming je wilt beginnen heb je huisvesting nodig. Deze is makkelijk te vinden via het online platform Steenworp.
- Juridische zaken: Naast vergunningen aanvragen, moet je als ondernemer ook rekening houden met overige wet- en regelgeving en het afsluiten van de juiste verzekeringen.
- Personeel: Als alle andere stappen zijn gezet kun je op zoek gaan naar personeel. Sociaal ondernemers werken onder andere met mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hierdoor moet je als ondernemer met iets meer zaken rekening houden. Personeel met een afstand tot de arbeidsmarkt heeft vaak meer aandacht en begeleiding nodig. Ook kun je als ondernemer aanspraak maken op diverse subsidies en regelingen
Financiering
Als ondernemer kom je natuurlijk in aanraking met verschillende belastingen. Zo krijg je te maken met de inkomensbelasting, omzetbelasting (btw), en moet je voor je personeel loonheffing en premies betalen.
De volgende bronnen geven een overzicht van de belastingen waar je mogelijk mee te maken krijgt:
Gevestigde en startende ondernemers kunnen in aanmerking komen voor diverse belastingvoordelen. Deze zijn bedoeld om het ondernemerschap in Nederland te stimuleren. Naast de algemene belastingvoordelen kan je als sociaal ondernemer vaak aanspraak maken op belastingvoordelen die gebonden zijn aan personeel met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals premiekortingen.
Personeelsgebonden belastingvoordelen
Als je in jouw onderneming werkt met personen met een afstand tot de arbeidsmarkt, heb je doorgaans recht op verschillende belastingvoordelen. Bekijk per doelgroep op welke belastingvoordelen je aanspraak kan maken.
- Iemand uit de doelgroep banenafspraak
- Wajongers
- Mensen met een WAO-, ZW- of WIA-uitkering
- Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Ouderen met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Mensen met een WW-uitkering en een afstand tot de arbeidsmarkt
Zelfstandigenaftrek
De zelfstandigenaftrek is een vast bedrag dat je van je winst mag aftrekken zodat je hier minder belasting over betaalt. Het gaat om een bedrag van maximaal 7.280 euro.
Je hebt recht op de zelfstandigenaftrek als je voldoet aan de volgende voorwaarden:
-
- Je bent ondernemer voor de inkomstenbelasting. Je kunt controleren of u ondernemer bent voor de inkomstenbelasting middels een check van de belastingdienst.
- Je voldoet aan het urencriterium. In principe betekent dit dat je in een jaar meer dan 1.2225 uur aan je onderneming besteed.
Bij de zelfstandigenaftrek gaat het om een bedrag van maximaal €7.280. Als je winst minder is dan €7.280, dan mag je een bedrag ten grootte van je winst aftrekken en het restant binnen de komende 9 jaar alsnog verrekenen. De zelfstandigenaftrek wordt via de aangifte inkomstenbelasting verrekend. Voor meer informatie kan je de website van de belastingdienst raadplegen.
Startersaftrek
Startende ondernemers kunnen aanspraak maken op een verhoging van de zelfstandigenaftrek. De startersaftrek bedraagt €2.123. Je hebt recht op de startersaftrek als je aan de volgende voorwaarden voldoet:
-
- U hebt recht op de zelfstandigenaftrek.
- In de afgelopen 5 jaar heb je de zelfstandigenaftrek maximaal 2 keer toegepast.
- In de afgelopen 5 jaar was je niet elk jaar ondernemer voor de inkomstenbelasting. Je kunt controleren of je ondernemer bent of was voor de inkomstenbelasting middels deze check.
De startersaftrek wordt via de aangifte inkomstenbelasting verrekend. Voor meer informatie kan je de website van de belastingdienst raadplegen.
Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek
De Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek is een regeling waarmee je investeringen in bedrijfsmiddelen kan aftrekken van je winst. Daardoor betaal je minder winstbelasting. Investeringen tussen de €2.301 en €312.176 per boekjaar vallen meestal onder deze regeling. Wel moeten de bedrijfsmiddelen aan bepaalde voorwaarden voldoen. Het aanvragen van de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek gaat via de aangifte inkomstenbelasting voor ondernemers. Voor meer informatie kan je terecht op de website van de belastingdienst.
Kleineondernemersregeling
De kleineondernemersregeling is een regeling voor ondernemers die in een jaar minder dan €1.883 btw moeten betalen. Je komt dan mogelijk in aanmerking voor belastingvermindering. Als je in een jaar minder dan €1.345 btw moet betalen, wordt het hele bedrag kwijtgescholden. Daarnaast kan je in het laatste geval een ontheffing voor administratieve plichten aanvragen als je verwacht dat dit ook het geval zal zijn voor de komende jaren. Een belangrijke voorwaarde om deze regeling toe te passen is dat je onderneming een eenmanszaak is of een samenwerkingsverband tussen natuurlijke personen. Voor meer informatie kan je terecht op de website van de belastingdienst.
MKB-winstvrijstelling
De MKB-winstvrijstelling is een vast percentage dat ondernemers in het MKB mogen aftrekken van de winst. Voor 2017 bedraagt dit percentage 14% van de winst. Voor meer informatie kan je terecht op de website van de belastingdienst.
Startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid
Als je arbeidsongeschikt bent, dan heb je recht op een verhoogde startersaftrek. Je moet hiervoor aan de volgende voorwaarden voldoen:
-
- U bent ondernemer voor de inkomstenbelasting. U kunt controleren of u ondernemer bent voor de inkomsten belasting middels deze check.
- In de afgelopen 5 jaar was je niet elk jaar ondernemer voor de inkomstenbelasting.
- Je hebt recht op een arbeidsongeschiktheidsuitkering.
- Je voldoet aan het verlaagd-urencriterium (800 uur)
- Er was in het kalenderjaar of in 1 van de 5 voorafgaande jaren geen sprake van een zogenoemde geruisloze terugkeer uit een bv.
De startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid bedraagt maximaal de behaalde winst. Verder gaat het om de volgende bedragen.
-
- € 12.000 als u in de 5 voorafgaande jaren geen gebruik maakte van deze aftrek
- € 8.000 als u 1 keer in de 5 voorafgaande jaren gebruik maakte van deze aftrek
- € 4.000 als u 2 keer in de 5 voorafgaande jaren gebruik maakte van deze aftrek
De startersaftrek bij arbeidsongeschiktheid wordt via de aangifte inkomstenbelasting verrekend. Voor meer informatie kan je de website van de belastingdienst raadplegen.
Het hebben van een goede administratie is zowel wettelijk verplicht als goed voor je eigen bedrijfsvoering. Daarnaast heb je een goede administratie nodig om correct aangiftes te doen bij de belastingdienst.
In feite hoort de administratie alle gegevens van je onderneming vast te leggen. Daarbij kun je ondermeer denken aan:
- Kasadministratie (ook kladaantekeningen) en kassabonnen
- Financiële aantekeningen, zoals het inkoop- en verkoopboek
- Tussentijds gemaakte controleberekeningen
- Ontvangen facturen en kopieën van verzonden facturen
- Bankafschriften
- Contracten, overeenkomsten en andere afspraken
- Agenda’s en afsprakenboeken
- Correspondentie
- Software en databestanden
Daarnaast ben je wettelijk verplicht de basisgegevens van je administratie voor 7 jaar te bewaren. Onder de basisgegevens vallen ondermeer:
- Het grootboek
- De debiteuren- en crediteurenadministratie
- De voorraadadministratie
- De in- en verkoopadministratie
- De loonadministratie
Voor meer informatie kun je terecht op de website van de belastingdienst.
Administratie uitbesteden
Je kunt natuurlijk ook je administratie uitbesteden aan een accountant of boekhouder. Het grote voordeel hiervan is, dat je meer tijd vrij hebt voor andere zaken en je minder in fiscale zaken hoeft te verdiepen. Dit is vooral handig als je weinig kennis hebt over het bijhouden van een administratie. Daarnaast kennen boekhouders en accountants alle fiscale voordelen waar je als (kleine) ondernemer gebruik van kunt maken. Aan de andere kant kost het inhuren van een boekhouder of accountant een aanzienlijk bedrag. Een andere mogelijkheid is om de administratie deels uit te besteden. Zo kun je de kosten van het inhuren van een boekhouder of accountant deels terugdringen terwijl alle ingewikkelde onderwerpen nog steeds door een boekhouder of accountant worden afgehandeld. Bekijk ook ikgastarten.nl
Subsidies en overheidsregelingen kunnen je helpen je plannen te realiseren. Het is echter belangrijk dat een sociaal onderneming niet afhankelijk wordt van subsidies. Een gezonde sociaal onderneming haalt haar inkomsten primair uit de markt. Subsidies zijn voornamelijk bedoeld om een verminderde productiviteit van personeel met een afstand tot de arbeidsmarkt te compenseren. Daarnaast bestaan er subsidieregelingen gebonden aan specifieke branches en subsidies die individuele omstandigheden van ondernemers compenseren.
Personeelsgebonden subsidies
Als je in je onderneming werkt met personen met een afstand tot de arbeidsmarkt, kan je waarschijnlijk aanspraak maken op subsidies zoals loonkostensubsidie. Bekijk hier de subsidies die je kan aanvragen per doelgroep:
- Iemand uit de doelgroep banenafspraak
- Wajongers
- Mensen met een WAO-, ZW- of WIA-uitkering
- Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Ouderen met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Mensen met een WW-uitkering en een afstand tot de arbeidsmarkt
Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen
De Gemeente Den Haag kan in bepaalde gevallen financiële hulp bieden aan ondernemers. Het gaat hierbij om hulp aan startende of bestaande ondernemers die zich in een moeilijke financiële situatie bevinden. De gemeente kan in de volgende situaties hulp bieden:
- Je hebt een bijstandsuitkering en wil een onderneming beginnen
- Je bent ondernemer met financiële problemen
- Je bent een ondernemer vanaf 55 jaar en hebt al een lange tijd een laag inkomen
- Je bent ondernemer en je wilt stoppen met je onderneming
De gemeente kan je steunen in de vorm van een periodieke uitkering als aanvulling op je inkomen of als bedrijfskapitaal in de vorm van een rentedragende lening. Voor meer informatie en het aanvragen van steun van de gemeente kan je terecht op de site van de gemeente Den Haag.
WW-uitkering behouden
Als je een onderneming wilt starten en momenteel een WW-uitkering ontvangt, is het mogelijk om deze (gedeeltelijk) te behouden. Samen met je adviseur werk bespreekt je de mogelijkheden. Meestal kom je in aanmerking voor een onderzoeksperiode. In deze periode behoudt je je volledige uitkering en je je ondernemingsplan uitwerken. Deze periode duurt maximaal 6 weken.
Als je definitief een onderneming wilt beginnen, kan je kiezen voor een startperiode. Deze periode bestaat uit 26 weken waarin je 29% minder WW-uitkering ontvangt. In deze periode kan je al je tijd aan je onderneming besteden.Na een mogelijke startperiode moet je de uren die je aan de onderneming besteed doorgeven aan het UWV. Deze uren worden van je WW-uitkering afgehaald.
Subsidies per sector
Naast de bovengenoemde subsidies stelt de Rijksoverheid meerdere subsidies beschikbaar per sector. Vaak zijn die gericht op ondernemers die zich bezig houden met innovatie en duurzaamheid. Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland kan je per sector zoeken voor welke subsidies je in aanmerking komt.
Voor de start van je onderneming heb je in bijna alle gevallen financiering nodig. Dit kan een grote uitdaging zijn. Er zijn meerdere bronnen van financiering die je kunt gebruiken. Voor de meeste financieringsaanvragen is een overtuigend ondernemersplan nodig. Aan de hand van je ondernemersplan kunnen financierders inschatten hoe groot de kans van succes is voor jouw onderneming. Er zijn verschillende coachingstrajecten die je helpen met het opstellen van je ondernemingsplan. Hieronder vind je een lijst met bronnen van financiering:
Direct naar:
- Eigen vermogen
- Banklening
- Lening/donatie van fondsen
- Microkrediet
- MKB-Krediet
- Borgstelling MKB krediet
- Lening/donatie van bekenden
- Investering van investeringsfondsen
- Investering van informal investors
- Crowdfunding
- Subsidies
Eigen vermogen
Banklening
Bankleningen zijn het meest gebruikte instrument voor de initiële financiering van ondernemingen. Het gaat daarbij vaak om een zakelijke rentedragende lening. Banken bieden vaak verschillende producten aan ondernemers onder verschillende voorwaarden. Bekijk dus goed welk product het beste bij jouw behoeftes past. Uiteraard speelt het ondernemingsplan een grote rol in financieringsaanvragen bij banken, zorg dus dat je deze goed op orde hebt.
Steeds meer banken hebben beginnen met ‘impact investeren’. Doormiddel van het verstrekken van gunstige leningen of het sponseren van ondernemingen proberen zij bij te dragen aan een betere maatschappij. Deze banken kijken dan ook positief naar sociaal ondernemerschap. Onder meer: ASN Bank, ABN AMRO, en Triodosbank behoren tot deze groep banken.
Lening/donatie van fondsen
Naast banken kunnen fondsen ook een belangrijke rol spelen in het vervullen van je financieringsbehoefte. Fondsen hebben vaak specifieke doelstellingen. Sommige fondsen proberen de bedrijvigheid in een bepaalde regio te stimuleren terwijl andere fondsen zich richten op het aanjagen van innovatieve ideeën. Ook sociaal ondernemers met het maatschappelijke doel de arbeidsparticipatie te vergroten van kwetsbare doelgroepen in de samenleving kunnen terecht bij diverse fondsen. Deze fondsen kunnen je steunen door middel van een éénmalige donatie of een rentedragende lening. Ook dan is het belangrijk dat je beschikt over een goed onderbouwd ondernemingsplan waaruit ook de maatschappelijke doelstelling van je onderneming blijkt.
Hieronder vind je een lijst met relevante fondsen:
- Stichting DOEN: Stichting DOEN heeft een speciaal programma voor sociaal ondernemers die zich focussen op het vergroten van arbeids- en/of maatschappelijke participatie van sociaal kwetsbare groepen in de samenleving. Dit doen ze door zowel subsidies als leningen te vestrekken aan sociaal ondernemers. Zoweel bestaande ondernemers als startende ondernemers kunnen bij stichting DOEN terecht.
- Anton Jurgens fonds: Het Anton Jurgens fonds steunt initiatieven die zich richten op arbeidsparticipatie van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarbij hebben ze een voorkeur voor initiatieven die de potentie hebben minimaal 50% van de bedrijfskosten te dekken uit commerciële inkomsten. De gemiddelde donatie of lening bedraagt €50.000. Het Anton Jurgens fonds is eveneens founding partner van Social Enterprise NL.
- VSB Fonds & KNHM: Het VSB Fonds en de KNHM werken samen om sociaal ondernemers te ondersteunen met leningen of aandelenkapitaal en met advies en begeleiding. Dit doen zij onder de naam KNHM Participaties BV. Het gaat hier om een investeringsbedrag van maximaal €100.000 met een investeringshorizon tot 10 jaar.
- Oranje Fonds: Het Oranje Fonds organiseert een groeiprogramma voor sociaal ondernemingen die willen opschalen. Het programma biedt intensieve begeleiding en financiële steun voor sociaal ondernemers. Professionalisering van de onderneming en het vergroten van de maatschappelijke impact staan in dit programma centraal. Er zijn al meerdere edities van dit programma succesvol afgesloten.
- Triodos-Baas Fonds: Het Triodos-Baas fonds richt zich op zowel duurzaamheid als sociaal ondernemerschap.
- Start Foundation: De Start Foundation focust zich op het creëren van banen voor mensen met minder kansen op de arbeidsmarkt. Dit doen zij door sociaal ondernemers te steunen met risicodragend vermogen. Het gaat hierbij om leningen tot €500.000 voor inclusieve ondernemingen met een gezond toekomstperspectief.
Microkrediet
Naast banken of fondsen kan je mogelijk ook terecht bij Qredits voor een microkrediet. Een microkrediet is een zakelijke lening van maximaal €50.000 voor startende en bestaande ondernemers in het MKB. Daarnaast biedt Qredits individueel advies en begeleiding door een ervaren coach. Het is uiteraard van belang dat je een goed onderbouwd ondernemingsplan hebt voordat je een aanvraag doet. Ook hier kan Qredits je mee helpen.
MKB Krediet
Het MKB-krediet is een zakelijke lening van €50.000 tot €250.000. Zowel startende als bestaande ondernemers kunnen hiervoor in aanmerking komen.
Borgstelling MKB Kredieten
Ondernemers die een lening willen afsluiten, maar te weinig onderpand kunnen bieden aan banken komen mogelijk in aanmerking voor het borgstellingskrediet. Dit is een voorziening van het ministerie van Economische Zaken waarin het ministerie voor een deel van de lening garant staat. Zo wordt het voor banken toch nog aantrekkelijk om de ondernemer een lening te verstrekken.
De borgstelling is specifiek gericht op ondernemingen uit het MKB. Dat betekent dat ondernemingen die in aanmerking komen maximaal 250 werknemers (FTE) in dienst hebben en een jaaromzet van maximaal €50 miljoen of een balanstotaal van maximaal €43 miljoen hebben. Daarnaast moet de onderneming voldoende continuiteitsperspectief hebben.
Het aanvragen van een borgstellingskrediet gaat via de bank. Hieronder vind je een lijst met alle financiers waar een borgstellingskrediet aangevraagd kan worden:
Lening/donatie van bekenden
Naast de officiële kanalen kan je natuurlijk ook kijken of je je financieringsbehoefte kunt vervullen met hulp uit je eigen kringen zoals familie en goede vrienden. Mogelijk zijn zij bereid je een onderhandse lening te verschaffen of zelfs een donatie te maken. Het voordeel van een onderhandse lening is dat het rentetarief vaak onder die van de markt ligt. Lenen op deze manier is dus meestal goedkoper dan lenen op de markt. Er zijn echter meerdere zaken waar je goed rekening mee moet houden om in uiterste gevallen verstoorde relaties te voorkomen. Het is dan ook van belang dat je de overeenkomst laat vastleggen in een contract en deze vervolgens laat nakijken door een deskundige. Voor meer informatie kun je terecht op ikgastarten.nl
Investering van investeringsfonds
- SI² Fund: SI² Fund is een investeringsfonds dat met name sociaal ondernemingen in de beginfase en groei fase ondersteunt. Dat doen zij met investeringen tussen de 250.000 en 1.5 miljoen euro. Daarnaast bieden zij intensieve coaching om jouw sociaal onderneming tot een succes te maken.
Investeringen van informal investors
Informal investors zijn individuen die zelf investeringen doen en dus ook zelf bepalen in welke ondernemingen zij investeren. Vaak zijn dit oud-ondernemers die succesvol zijn geworden met hun eigen onderneming en nu jonge initiatieven willen steunen. Je komt vaak met deze investeerders in contact door je eigen netwerk uit te breiden.
Crowdfunding
Crowdfunding is een toenemend populair alternatief voor leningen via banken of fondsen. Crowdfundingplatformen verbinden op effectieve wijze investeerders met ondernemers. Op deze platformen pitch je je idee waarna investeerders zelf kunnen kiezen of ze hierin willen investeren. Je hebt een goed ondernemersplan en kunt je idee op korte maar krachtige manier pitchen voor een groot publiek.
Hieronder staan de grootste crowdfunding platformen op een rijtje:
- One Planet Crowd: One Planet Crowd is een crowdfundingplatform dat zich specifiek richt op ondernemingen die een positieve impact hebben op mens en milieu. Voor sociaal ondernemers is dit platform dus erg interessant. Het platform biedt leningen aan van €50.000 tot €2.500.000.
- Collin Crowdfund: Collin Crowdfund is een crowdfundingplatform voor ondernemers uit het MKB. Het platform biedt leningen aan van €50.000 tot €2.500.000.
- Kapitaal op Maat: Kapitaal op Maat is een crowdfundingplatform voor ondernemers uit het MKB. Het platform biedt leningen aan van €25.000 tot €2.500.000.
- Knab Crowdfunding: Knab Crowdfunding is een crowdfundingplatform voor ondernemers uit het MKB. Het platform biedt leningen aan van €50.000 tot €2.500.000.
- Voor je Buurt: Voor je Buurt is een platform waar mensen vooral projecten in hun buurt of stad kunnen steunen. De projecten moeten bijdragen aan een socialere buurt of stad. Ongeveer 80% van de campagnes op het platform zijn succesvol. Daarnaast maken de campagnes kans op donaties van verschillende fondsen en overheden.
- CrowdAboutNow: CrowdAboutNow is één van de eerste crowdfundingplatforms van Nederland. Het platform richt zich op ondernemers die willen starten, uitbreiden of vernieuwen. CrowdAboutNow biedt verschillende financieringsopties aan en zorgt daarnaast voor persoonlijke crowdfunding begeleiding.
Subsidies
Als sociaal ondernemer kan je mogelijk aanspraak maken op subsidies. Deze kunnen helpen je plannen te realiseren. Wel is het belangrijk dat je onderneming niet afhankelijk wordt van subsidies. De subsidies voor sociaal ondernemers zijn vaak gerelateerd aan het personeel van de onderneming en van je financiële situatie. Een overzicht van deze subsidies vind je hier. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stelt daarnaast per sector verschillende subsidies beschikbaar.
Personeel
Je kunt op verschillende manieren werkplekken creëren voor iemand met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld door bestaande functies aan te passen zodat ze beter aansluiten op de mogelijkheden en kwaliteiten. Of door geheel nieuwe werplekken te creëren: ‘functiecreatie’ of ‘jobcarving’.
Bij jobcarving zoeken de experts van het werkgeversservicepunt (WSP) in bestaande werkprocessen naar eenvoudige werkzaamheden die in een nieuw takenpakket gecombineerd kunnen worden. Dit takenpakket bestaat uit eenvoudige elementen die makkelijk uitgevoerd kunnen worden. Het WSP zoekt vervolgens een geschikte kandidaat voor deze nieuwe functie.
Wanneer je personeel in dienst wilt nemen, moet je verschillende stappen zetten.
Zo moet je je bijvoorbeeld aanmelden bij de belastingdienst en aan de Kamer van Koophandel doorgeven dat je personeel in dienst neemt, als je dat nog niet eerder hebt gedaan. Als de werknemer via het Werkgeversservicepunt is gematcht, dan helpen zij bij het opstellen van een arbeidsovereenkomst en de zaken die hieraan verbonden zijn. Verder biedt het ondernemersplein een stappenplan.
Bekijk ook de stappenplannen voor het in dienst nemen van mensen uit verschillende doelgroepen:
Het werken met mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt moet natuurlijk in je businessmodel passen. Het is immers belangrijk om een gezonde, winstgevende onderneming op te bouwen. De capaciteiten van je werknemers moeten dus goed passen bij het werk dat van ze wordt gevraagd.
in de brochure ‘Arbeidsparticipatie vanuit financieel perspectief‘ maakt het AWVN onderscheid tussen de volgende 4 modellen:
- Eenvoudig werk op grote schaal: Hierbij moet je bijvoorbeeld denken aan een schoonmaakbedrijf dat mensen met een beperking inzet. Zo kan je op grote schaal kostenconcurrerend opereren.
- Eenvoudig werk in een eenvoudige omgeving: bijvoorbeeld verpakkingswerk aan een lopende band. Voor deze activiteiten is weinig extra begeleiding nodig.
- Eenvoudig werk in een complexe omgeving: In deze situatie hebben werknemers te maken met een complexe productieomgeving of kunnen ze met onverwachte situaties te maken krijgen. Zulke situaties eisen intensieve begeleiding, wat de aansturings- en coördinatiekosten laat oplopen.
- Werk op MBO- of HBO-niveau: Vaak is er in deze situatie geen sprake van een verminderde loonwaarde, maar zijn er bijvoorbeeld werkpleksaanpassingen nodig voor een werknemer in rolstoel.
Het vinden van goed personeel is essentieel voor elke onderneming. Het Werkgeversservicepunt Den Haag helpt je met het vinden van de juiste kandidaten voor jouw vacatures.
Heb je een vacature en wil je deze invullen met iemand met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt? Geef de vacature dan door aan het Werkgeversservicepunt (WSP). Het WSP bemiddelt werkzoekenden met een bijstandskering.
Bij het WSP heb je contact met een accountmanager. De accountmanager is specialist in de branche waarin je actief bent of wilt worden. Samen ga je op zoek naar geschikte kandidaten voor je vacature(s). De kandidaten ontmoet je bijvoorbeeld door speedmeets. Tijdens een speedmeet worden verschillende kandidaten vrijblijvend aan je voorgesteld en kun je zelf een selectie maken.
Het WSP helpt met de wet- en regelgeving, voorzieningen en subsidies waar je mogelijk mee te maken krijgt als je iemand met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in dienst neemt. Het WSP biedt kosteloos dienstverlening.
Neem contact op met het WSP Den Haag:
Telefoonnummer: 070 7527750
E-mail: wsp@denhaag.nl
Bij detachering leen je een werknemer van een Sociale werkvoorziening (SW-bedrijf). Je loopt dan geen risico voor deze werknemers. Om een detacheringsconstructie op te zetten moet je de volgende stappen nemen:
- Neem contact op met het werkgeversservicepunt of met een SW-bedrijf (Haeghe Groep) en inventariseer de mogelijkheden.
- Informeer bij je accountmanager van het WSP of een proefperiode mogelijk is. Tijdens deze periode behoudt de werknemer zijn uitkering en kan je vaststellen of hij geschikt is voor de positie.
- Bespreek samen met de accountmanager welke vormen van ondersteuning nodig zijn en hoe deze geregeld moeten worden. Hierbij kan je denken aan een jobcoach of aanpassingen op de werkplek.
- Maak (prijs)afspraken en sluit een contract af. Vermeld duidelijk alle verwachtingen die je hebt in het contract.
Soms hebben werknemers met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in eerste instantie intensievere begeleiding nodig om hun werkzaamheden uit te kunnen voeren. Voor deze werknemers kan een jobcoach geregeld worden. Met een individueel trainings- of inwerkprogramma helpt een jobcoach hen om op termijn zelfstandig te functioneren.
Er zijn meerdere vormen van jobcoaching beschikbaar:
Interne jobcoach
Als werkgever kun je zelf iemand aanstellen als jobcoach. Dit kan bijvoorbeeld een collega op de werkvloer zijn. De jobcoach hoeft dus geen speciale kwalificaties te hebben. Voor het aanstellen van een jobcoach is subsidie van het UWV beschikbaar. Om in aanmerking te komen voor deze subsidie, moet aan de volgende eisen worden voldaan:
- De arbeidsdeskundige beoordeelt of en in welke mate begeleiding door een jobcoach nodig is.
- De werknemer moet een dienstverband hebben van minimaal zes maanden;
- 12 uur per week of meer werken;
- Minimaal 35% van het minimumloon verdienen.
Voor alle voorwaarden en het aanvragen van de subsidie kun je terecht op de website van het UWV.
Externe jobcoach
Je kunt ook kiezen voor een externe jobcoach. Dit is een jobcoach die werkt voor een erkende organisatie. Via het UWV kun je een externe jobcoach aanvragen.
Jobcoach via de gemeente
Tenslotte kun je ook een jobcoach regelen via het Werkgeversservicepunt. Neem hiervoor contact op met je persoonlijke accountmanager bij het WSP.
Er zijn meerdere manieren waarop je iemand met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in dienst kunt nemen. Zo kun je bijvoorbeeld iemand zelf of via een detacheringsovereenkomst in dienst nemen.
Zelf in dienst nemen
Je kunt natuurlijk zelf een werkzoekende met kwetsbare positie op de arbeidsmarkt in dienst nemen. Je hebt dan zelf controle over alle personeelsgerelateerde aspecten. Door de regelingen en voorzieningen die er beschikbaar zijn loop je weinig risico.
Bekijk hier de stappenplannen voor het aannemen van mensen uit de verschillende doelgroepen:
- Iemand uit de doelgroep
- Wajongers
- Iemand met een WAO-, ZW- of WIA-uitkering
- Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Ouderen met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Mensen met een WW-uitkering en een afstand tot de arbeidsmarkt
Detacheringsconstructie
Als het (nog) niet haalbaar is om een iemand zelf in dienst te nemen, kun je via een detacheringsconstructie kandidaten van een SW-bedrijf (Sociale Werkvoorziening) in je onderneming laten werken. De werknemer blijft dan in dienst bij het SW-bedrijf. Deze draagt dan ook alle risico’s en verzorgt de begeleiding. Op deze manier kunnen werknemers ervaring opdoen in een reguliere baan, en draag je als werkgever geen risico.
Bekijk ook: “Hoe werkt detachering?“
Mensen met ‘een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt’ komen door uiteenlopende oorzaken moeilijk aan het werk. Bijvoorbeeld door een verstandelijke of lichamelijke beperking. Ook schoolverlaters, ouderen of statushouders kunnen een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt hebben. Al deze werkzoekenden hebben ieder een eigen talent en zijn vaak geschikt voor specifieke functies.
De verschillende doelgroepen brengen hun eigen kwaliteiten mee. Zo is iemand met autisme vaak analytisch ingesteld en heeft oog voor detail. Iemand met het syndroom van Asperger is vaak erg perfectionistisch. Met de juiste aandacht en begeleiding leveren zij goed werk en versterken je team.
Steeds meer bedrijven willen met hun personeelsbestand een afspiegeling zijn van de samenleving. Samen zorgen we ervoor dat niemand langs de kant blijft staan en iedereen een kans krijgt om mee te doen.
In onderstaande video’s stellen een aantal Haagse sociaal ondernemers en hun medewerkers zich aan je voor en laten zien dat het werken met ‘doelgroepen’ veel voordelen kent.
Hoewel mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt vaak in algemene doelgroepen worden ingedeeld, lopen de persoonlijke omstandigheden binnen de doelgroepen erg uiteen. Zo kan iemand met een visuele beperking en iemand met een verstandelijke beperking in verschillende mate arbeidsbeperkt zijn; de persoonlijke situaties zijn niet te vergelijken. Ieder individu heeft zijn eigen beperkingen en kwaliteiten. Een geschikte werkplek creëren is maatwerk.
CNV jongeren heeft een bijsluiter voor begeleiding gepubliceerd met een overzicht van mogelijke beperkingen en een indicatie van de kwaliteiten van deze personen. Ook vind je in deze bijsluiter praktische informatie over werken met personen met een bepaalde arbeidsbeperking.
Disworks heeft ook een aantal uitgebreide brochures gepubliceerd met daarin meer informatie over het werken met arbeidsbeperkten. Hieronder volgt een overzicht met mogelijke arbeidsbeperkingen en verwijzingen naar meer informatie.
ADHD
ADHD staat voor ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’. Mensen met ADHD hebben vaak last van onoplettendheid/concentratieproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Bij ADD ontbreekt de hyperactiviteit en staat met name onoplettendheid centraal. Personen met ADHD of ADD hebben echter veel positieve kwaliteiten. Zo zijn ze vaak enthousiast, creatief, en harde werkers. Een niet afleidende werkomgeving gecombineerd met structuur (met ruimte voor flexibiliteit) haalt de beste kwaliteiten in deze personen naar boven. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over ADHD en ADD kun je onderstaande brochures en websites raadplegen:
Websites:
Astma
Mensen met Astma hebben een chronische ontstekingsziekte bij de luchtwegen. Als zij prikkende stoffen inademen krijgen zij vaak last van klachten zoals benauwdheid en vermoeidheid. Doorgaans kunnen deze mensen prima functioneren in een stofvrije omgeving met goede ventilatie en luchtcirculatie. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over Astma kun je onderstaande brochures en websites raadplegen:
Websites:
Autisme
Bij mensen met autisme wordt informatie op een andere manier verwerkt in de hersenen. In de praktijk betekent dit dat mensen met autisme soms verkeerde verbanden leggen of de betekenis van een bepaalde situatie niet goed aanvoelen. Per individu verschillen de gevolgen van autisme. In het algemeen blijkt wel dat mensen met autisme vaak analytisch zijn ingesteld en oog voor detail hebben. Een gestructureerde werkomgeving in combinatie met geduld laat mensen met autisme uitstekend functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over autisme kun je de onderstaande brochures en websites raadplegen:
Brochures:
Websites:
Blind / slechtziendheid
Mensen die blind zijn, zien niet of slechts zwakke contouren. Slechtziende mensen zien wel iets, maar kunnen bijvoorbeeld problemen hebben met het gezichtsveld of het zien van diepte. Door het gebruik van hulpmiddelen kunnen deze mensen vaak prima zelfstandig functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over blindheid/slechtziendheid kan je onderstaande brochures en websites raadplegen:
Websites:
Chronisch ziek
Mensen zijn chronisch ziek als ze minimaal drie maanden ziek zijn en deze ziekte met de bestaande kennis en middelen niet te genezen is. Onder de noemer van chronisch ziek vallen meerdere ziektes en aandoeningen. De aard van de ziekte en de gevolgen voor de persoon kan dus per ieder individu verschillen. In het algemeen hoeft iemand die chronisch ziek is met behulp van medicijnen en de juiste werkomgeving niet anders te functioneren dan de gemiddelde werknemer. Het is daarom belangrijk om als werkgever goed te bespreken wat de werknemer nodig heeft om te kunnen functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over chronische ziekten kun je onderstaande brochures en website raadplegen:
Website:
Depressie
Mensen met een depressie ervaren langdurig een somber gevoel. Depressies kunnen variëren in sterkte en in lengte. Bij een heftige of chronische depressie kunnen werknemers zich vaak minder goed focussen door moeheid en een verlies van energie. Het is van belang om als werkgever in gesprek te gaan met de werknemer om vast te stellen welke maatregelen genomen moeten worden om de werknemer goed te laten functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over depressie kun je onderstaande brochure en websites raadplegen:
Websites:
- www.psychischegezondheid.nl/depressiecentrum
- www.kcco.nl
- www.samensterkzonderstigma.nl
- www.hersenstichting.nl
Doof / slechthorend
Dove en slechthorende mensen kunnen met de juiste voorzieningen goed functioneren. Het belangrijkste kenmerk van deze groep is dat er problemen kunnen ontstaan in de communicatie omdat zij door hun gehoorbeperking minder verstaan. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over doofheid en slechthorendheid kun je onderstaande brochures en websites raadplegen:
Websites:
Dyslexie
Mensen met dyslexie hebben met name problemen met lezen en spellen. Hier staat tegenover dat ze vaak over visuele, visueel-analytische en ruimtelijke vaardigheden beschikken. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over dyslexie kun je de onderstaande brochure raadplegen:
Epilepsie
Epilepsie is een tijdelijke functiestoring in de hersenen. Mensen die hier last van hebben kunnen door middel van geneesmiddelen net zo goed functioneren als anderen. Wel is het belangrijk om als werkgever te weten hoe je moet reageren bij een epileptische aanval. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over epilepsie kun je de onderstaande brochure raadplegen:
Laaggeletterdheid
Een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking heeft veel moeite met lezen en schrijven. Dit wordt ook wel laaggeletterdheid genoemd. Doorgaans normale activiteiten, zoals het invullen van formulieren is voor hen erg moeilijk.Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over epilepsie kun je de onderstaande brochure raadplegen:
Lichamelijke beperking
Er zijn meerdere vormen van een lichamelijke beperking. Ook de oorzaak van de lichamelijke beperking kan sterk verschillen. Zo kan iemand bijvoorbeeld geboren zijn met een spierziekte of iemand kan een lichamelijke beperking oplopen na een ongeluk. Mensen met een lichamelijke beperking kunnen doorgaans nog allerlei taken prima uitvoeren. Het is belangrijk om als werkgever in gesprek te gaan met de werknemer om goed af te stemmen welke aanpassingen op de werkvloer en welke hulpinstrumenten nodig zijn. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over lichamelijke beperkingen kun je de onderstaande brochures en website raadplegen:
Website:
- www.kcco.nl
Verstandelijke beperking
Net zoals met lichamelijke beperkingen zijn er meerde soorten verstandelijke beperkingen. Ieder mens met een verstandelijke beperking heeft dus zijn eigen kwaliteiten en aandachtspunten. In het algemeen zijn mensen met een verstandelijke beperking praktisch ingesteld en werken ze graag met hun handen. Ze halen vaak voor langere tijd voldoening uit simpele, repetitieve taken. Aan de andere kant kunnen zij vaak minder goed omgaan met sociale situaties op het werk. Ook leren ze doorgaans minder snel uit ervaring. Het is van belang dat er duidelijke regels en afspraken worden gemaakt. Ook hebben zij baat bij gestructureerde, concrete taken die meerdere malen herhaald moeten worden. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over verstandelijke beperkingen kun je de onderstaande brochures en website raadplegen:
Website:
Niet aangeboren hersenletsel
Niet aangeboren hersenletsel is een verzamelnaam voor letsel aan de hersenen dat is ontstaan na de geboorte. Bijvoorbeeld veroorzaakt door een hersenbloeding of een ernstig ongeluk. De gevolgen van het letsel zijn per geval verschillend. Zo kunnen mensen een verminderd denkvermogen of geheugenproblemen ervaren, maar ook problemen met de motoriek kan een gevolg zijn van hersenletsel. Het is van belang dat de werkgever kijkt naar de individuele omstandigheden en het werkproces en de werkinhoud daarop aanpast. Dat kan het best door in gesprek te gaan met de werknemer in kwestie. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over niet aangeboren hersenletsel kun je onderstaande brochures en websites raadplegen:
Websites:
PDD-NOS
PDD-NOS staat voor ‘Pervasive Developmental Disorder – Not Otherwise Specified’. In feite gaat het om mensen die sociale en communicatieve problemen ervaren, maar niet voldoende symptomen vertonen om met autisme gediagnostiseerd te worden. In de praktijk kunnen mensen met PDD-NOS goed functioneren. Daarnaast zijn ze in het algemeen nauwkeurig en perfectionistisch. Het is van belang dat werkgevers een vaste dagstructuur en een goede planning aanbieden aan de werknemer. Ook helpt het een duidelijke taakomschrijving te geven en een prikkelarme werkomgeving aan te bieden. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over PDD-NOS kun je de onderstaande brochure en websites raadplegen:
Websites:
Reuma
Reuma is een verzamelnaam voor ziektes aan gewrichten en omliggende weefsels. Er zijn drie groepen reuma. Ontstekingsreuma; bij deze vorm van reuma is er sprake van langdurige gewrichtsontstekingen. Atrose; bij deze vorm van reuma gaat de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen achteruit. Weke delen reuma; deze vorm van reuma kenmerkt zich door problemen met de omliggende weefsel van gewrichten.
Het is van belang dat de werkgever met de werknemer in gesprek gaat om vast te stellen welke hulpmiddelen en aanpassingen op de werkplek van belang zijn voor goed functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over reuma kun je de onderstaande brochures raadplegen:
Schizofrenie
Mensen met schizofrenie hebben last van een ziekte in de hersenen die de emoties en het gedrag ernstig verstoren. Vaak hebben zij last van concentratieproblemen. Ook kunnen ze somber zijn en vlakke emoties vertonen. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over schizofrenie kun je de onderstaande brochure raadplegen:
Syndroom van Asperger
Het syndroom van Asperger is een ontwikkelingsstoornis die leidt tot beperkingen in sociale interactie. Vaak hebben mensen met het syndroom van Asperger moeite met subtiele sociale aspecten van communicatie. Doorgaans zijn mensen met dit syndroom gemiddeld tot hoog intelligent.
Daarnaast werken ze hard en zijn ze perfectionistisch. Doormiddel van het bieden van structuur en duidelijke communicatie kunnen werkgevers deze mensen optimaal laten functioneren. Voor een compleet overzicht van praktische tips en meer informatie over het syndroom van Asperger kun je de onderstaande brochure en websites raadplegen:
Websites:
Als er wordt gesproken over ‘doelgroep’ of ‘doelgroepen’, dan gaat het vaak over mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Deze groep is ontzettend divers en bestaat uit jong, oud, hoog- of laagopgeleid. Allen hebben gemeen dat ze moeilijk zelf aan het werk komen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Zo zijn er werkzoekenden met een lichamelijke- of verstandelijke beperking, werkzoekenden die de Nederlandse taal (nog) niet voldoende beheersen of werkzoekenden die vanwege hun leeftijd lastig aan een baan komen. Allemaal bezitten ze hun eigen kwaliteiten. Op deze pagina vind je een overzicht van de doelgroepen op basis van wet- en regelgeving. Voor een overzicht van de doelgroepen op basis van arbeidsbeperking kun je terecht op de pagina: Welke arbeidsbeperkingen bestaan er en hoe ga ik hier goed mee om?
Door wet- en regelgeving worden mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt vaak ingedeeld in de volgende groepen:
- Doelgroep Banenafspraak
- Mensen met een Wajong-uitkering
- Mensen met een WAO-, ZW-, WIA- uitkering
- Ouderen met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt
- Mensen met een WW-uitkering
Per categorie gelden er verschillende wetten en kan er aanspraak gemaakt worden op verschillende voorzieningen en regelingen.
Doelgroep Banenafspraak
In 2013 is er door het kabinet, werkgevers-en werknemersorganisaties een sociaal akkoord gesloten. Een belangrijk element uit dit akkoord is het realiseren van nieuwe banen voor mensen met een arbeidsbeperking. Dit is ook vastgelegd in de Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten. In totaal moeten er 125.000 nieuwe banen voor arbeidsbeperkten gerealiseerd worden ten opzichte van 1 januari 2013. Mensen die onder deze afspraak vallen zijn:
- Mensen die onder de Participatiewet vallen, en waarvan is vastgesteld dat zij niet 100% van het wettelijk minimumloon kunnen verdienen
- Mensen met oude Wajong of Wajong 2010 die kunnen werken
- Mensen met een WSW-indicatie
- Mensen met een WIW-baan
- Mensen met een ID-baan
- Mensen die tussen 10 september 2014 en 1 juli 2015 een Wajong-uitkering hebben aangevraagd, en van wie de aanvraag is afgewezen
- Leerlingen en schoolverlaters van het voortgezet speciaal onderwijs (VSO), die na 1 april 2016 bij UWV een verzoek hebben ingediend om opgenomen te worden in het doelgroepregister
- Schoolverlaters van het schooljaar 2014-2015 van het praktijkonderwijs (PRO) voortgezet speciaal onderwijs (VSO) en de entreeopleiding in het mbo, die tussen 1 juli 2015 en 1 oktober 2015 door hun school aan UWV zijn doorgegeven
Mensen met een Wajong-uitkering
Wajongers zijn mensen die op jonge leeftijd een ziekte of een handicap hebben opgelopen. Wajong staat voor Wet Werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten. Hoewel mensen met een Wajong-uitkering ook vallen onder de doelgroep banenafspraak, worden ze vaak tot een aparte categorie gerekend omdat er aparte wet- en regelgeving bestaat voor deze mensen. De categorie mensen met een Wajong-uitkering bestaat uit de volgende mensen:
- Mensen die op de dag dat ze 18 jaar worden een ziekte of handicap hebben
- Mensen die na hun 18e verjaardag en voor hun 30e verjaardag een ziekte of handicap hebben opgelopen en in het voorgaande jaar minimaal 6 maanden een opleiding volgden.
Mensen met een WAO-, ZW- of WIA-uitkering
Deze doelgroep bestaat uit mensen die tijdens hun werkzame leven door een ziekte of handicap minder kunnen werken. Deze mensen hebben dus een arbeidsbeperking. De volgende mensen behoren tot deze groep:
- Mensen met een WAO-uitkering: dit zijn personen die voor 1 januari 2004 een ziekte of handicap kregen. Als gevolg zijn zij langer dan twee jaar arbeidsbeperkt. WAO staat voor Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering.
- Mensen met een Ziektewet-uitkering (ZW-uitkering): dit zijn personen die korter dan 2 jaar ziek zijn en (meestal) geen werkgever hebben.
- Mensen met een WIA-uitkering: dit zijn personen die na 1 januari 2004 langer dan twee jaar minder dan 65% van hun oude loon kunnen verdienen door een ziekte of handicap. WIA staat voor Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen.
Ouderen met een afstand tot de arbeidsmarkt
Sommige ouderen hebben een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit betekent niet dat zij ziek zijn of een handicap hebben. Het feit dat sommige ouderen weinig perspectief hebben op een nieuwe vaste baan betekent dat ze een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Ook voor deze doelgroep bestaan verschillende instrumenten die werkgevers kunnen gebruiken om deze mensen weer aan het werk te helpen, zoals premiekortingen en loonkostenvoordelen.
Jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt
Ook sommige jongeren hebben een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit zijn vooral schoolverlaters van het voortgezet speciaal onderwijs (vso) en het praktijkonderwijs. Voor deze groepen zijn vaak speciale regelingen beschikbaar zoals premiekortingen en de leerwerkcheque.
Personen met een WW-uitkering
Personen die onlangs werkloos zijn geworden ontvangen doorgaans een WW-uitkering. Als er wordt geacht dat deze personen weinig perspectief op een nieuwe baan hebben, dan hebben zij een afstand tot de arbeidsmarkt.
Wanneer je werkt met mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt wil je natuurlijk de beste begeleiding bieden. Soms kan een training daarbij helpen. Er worden diverse trainingen aangeboden door verschillende partijen:
Om het werken met mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt te stimuleren zijn er veel voorzieningen en subsidies beschikbaar. Zo kun je bijvoorbeeld een jobcoach inschakelen om personeel te begeleiden, een subsidie aanvragen voor speciale aanpassingen op de werkvloer voor arbeidsbeperkten of loonkostensubsidie aanvragen om verminderde productiviteit te compenseren.
De subsidies zijn bedoeld om eventuele verschillen in productiviteit en overige kosten te vergoeden. Een gezonde onderneming is niet afhankelijk van deze subsidies.
Bekijk welke voorzieningen en subsidies je kan aanvragen per doelgroep:
foto: The Young Digitals